Răng trước hàm trên bị gãy - Phục hồi hay thay thế

Abstract: Răng trước hàm trên bị gãy có thể là một tình huống cực kỳ khó khăn đối với nha sĩ, phải đối mặt với câu hỏi phục hồi hay nhổ. Quyết định quan trọng này phải được đưa ra kịp thời và dựa trên các tiêu chí và dữ liệu khoa học. Tuy nhiên, thông thường, điều này phụ thuộc vào kinh nghiệm lâm sàng của nha sĩ và nhu cầu của bệnh nhân. 

Bài viết này cung cấp các tiêu chí cơ bản, đơn giản để bác sĩ lâm sàng tham khảo khi đưa ra quyết định khó khăn này. Các yếu tố như tiên lượng, chi phí, đường cười, số lượng cấu trúc răng còn lại và hình thái mô mềm sẽ có ảnh hưởng đến quyết định này như thế nào và thảo luận về các lựa chọn phục hồi. Nha sĩ có thể dựa vào sơ đồ được trình bày trong bài viết này để đưa ra quyết định. Mục tiêu cuối cùng không gì khác là mang lại kết quả điều trị tốt, lâu dài, đáp ứng tốt các chức năng và thẩm mỹ của bệnh nhân

 

Liệu có nên phục hồi (PH) lại răng trước hàm trên đã nội nha bị gãy, hay là nhổ và cấy ghép implant để thay thế là câu hỏi vô cùng khó trả lời. Càng khó hơn nữa, khi mà trong nhiều tài liệu cho thấy rằng việc đặt implant ở vùng răng trước, với vị trí tốt, đầy đủ xương và mô mềm, cho kết quả rất tốt trong nhiều năm. Abutment và các vật liệu PH đã ngày càng phát triển trong những năm qua, nhờ đó bác sĩ có khả năng tạo ra những PH trên implant tuyệt vời. Các bác sĩ phải tuân theo lời thể Hippocrate là “đầu tiên, không gây hại”. Năm 1952, DeVan hùng hồn tuyên bố: “Mục tiêu của chúng tôi là bảo tồn vĩnh viễn những gì còn sót lại hơn là phục hồi tỉ mỉ những gì đã mất.” Thông thường, khi đối mặt với áp lực phải làm hài lòng bệnh nhân, các bác sĩ phục hình sẽ cố gắng giữ những chiếc răng mà đáng lẽ ra là không nên giữ. Trong cấy ghép nha khoa, nha sĩ được dạy, implant không phải là răng; chúng chỉ thay thế răng. Tuy nhiên, implant thường giải pháp tốt hơn cho một số trường hợp nhất định, vì đôi khi việc phục hồi nhiều lần những răng bị mất chất nặng có thể dẫn đến kết quả thẩm mỹ không thể chấp nhận được.

 Một tình huống lâm sàng đầy thách thức

Răng trước hàm trên gặp vấn đề nghiêm trọng thường là tình huống khó khăn nhất mà nha sĩ phải đối mặt. Quyết định phục hồi hoặc nhổ phải dựa trên các tiêu chí và dữ liệu nghiên cứu khoa học; tuy nhiên, nhiều khi quyết định quan trọng này chủ yếu dựa trên kinh nghiệm lâm sàng của nha sĩ và nhu cầu của bệnh nhân. Quyết định này có thể phức tạp, và như các tài liệu cho thấy, tỷ lệ sống sót sau 74 tháng của một chiếc răng đã được phục hồi sau điều trị nội nha là 72,7%. Tài liệu thật khó đưa ra tỷ lệ sống sót thực tế vì có vô số các biến số phát sinh.
Thật vậy, tỷ lệ sống sót trong một số nghiên cứu là trái ngược nhau, một số ghi nhận tỷ lệ cao, một số lại thấp.
Bác sĩ lâm sàng phải quyết định có phục hồi một chiếc răng bị mất chất nặng hay không, hay nhổ răng và đặt implant, hoặc nhổ răng và phục hình cố định cầu răng. Mục đích của bài viết này là cung cấp các tiêu chí đơn giản, dễ hiểu để bác sĩ lâm sàng tham khảo khi đưa ra quyết định khó khăn này. Mục tiêu cuối cùng của điều trị là mang lại kết quả tốt nhất, lâu dài nhất có thể, có thể đáp ứng tốt các yêu cầu về chức năng và thẩm mỹ, cũng như mong muốn của bệnh nhân.
Thất bại của PH vùng thẩm mỹ có thể do chủ quan; mặc dù thành công về mặt chức năng, nhưng bệnh nhân có thể coi đó là một thất bại về mặt thẩm mỹ bất kể loại chốt và cùi giả được sử dụng, có thực hiện kéo trồi răng hay làm dài thân răng hay không. Bởi vì thẩm mỹ là yếu tố chủ quan và cá nhân, một phục hồi, mặc dù có chức năng tuyệt vời, có thể được coi là một thất bại, và đây là điều mà bác sĩ lâm sàng có thể đôi khi không thể kiểm soát được. Ví dụ, thường thì chân răng đã điều trị nội nha sẽ chuyển sang màu sẫm theo thời gian, và nếu mô mềm mỏng thì vẫn có thể thấy ánh đen sau khi răng được phục hồi. 
Trong trường hợp được trình bày ở Fig 1 và Fig 2, tác giả đưa ra quyết định phục hồi răng cửa giữa HT bị mất chất trầm trọng dựa trên kinh nghiệm lâm sàng của mình và mong muốn giữ lại răng của bệnh nhân, sau vài năm, kết quả thẩm mỹ khá kém do ánh đen ở vùng nướu mặt ngoài (Hình 2). Các tài liệu đã chỉ ra rằng sự đổi màu sẫm này có thể là do việc sử dụng một số loại thuốc băng ống tủy trong quá trình điều trị tủy, bao gồm một số loại kháng sinh, hoặc có thể trước đó đã sử dụng vật liệu PH có kim loại trong ống tủy (ví dụ chốt kim loại).

Việc loại bỏ tình trạng đổi màu này là rất khó khăn và như Zimmerli và cộng sự đã chỉ ra trong một nghiên cứu cứu tổng quan rằng các kỹ thuật tẩy trắng khác nhau mang lại thành công hạn chế và tỷ lệ tái phát khá cao. Có hai điểm quan trọng có thể rút ra từ trường hợp này khi xem xét việc phục hồi răng bị tổn thương. Đầu tiên là liệu có thể tránh được sự thất bại về thẩm mỹ do hiện tượng ánh đen hay không nếu như nhổ răng và cấy ghép implant thay thế. Nếu ánh đen do sự đổi màu chân răng gây ra, lựa chọn tốt hơn có thể là nhổ răng và tiến hành ghép mô; với lượng mô đủ dày và đủ xương, có thể cấy ghép implant mà không có bất kỳ vết thâm đen nào còn sót lại. Và thứ hai, mong muốn của bệnh nhân ? Mặc dù những câu hỏi này có thể không bao giờ được trả lời một cách dứt khoát, nhưng việc dựa trên các tiêu chí từ các nghiên cứu khoa học sẽ là rất hợp lý và rất quan trọng trong quá trình ra quyết định của bác sĩ lâm sàng.
Các tiêu chí đưa ra quyết định
Tiên lượng
Trong những trường hợp răng bị mất chất trầm trọng, tiên lượng không cao, hoặc phần chốt và cùi hiện tại bị hỏng, tốt nhất bạn nên đưa ra quyết định chính xác là nhổ răng, trước khi tình trạng tổn thương và tiêu xương nhiều hơn có thể xảy ra, khi đó, việc đặt implant và thực hiện PH trên implant sẽ có cơ hội thành công cao hơn (Hình 3 đến Hình 5). Nếu nỗ lực phục hồi để giữ lại răng không thành công theo thời gian và khi đó mới quyết định nhổ răng, có thể đã quá muộn, vì vị trí cấy ghép implant tiềm năng có thể bị tổn thương, đặc biệt nếu có gãy chân răng dẫn đến mất xương. Cuối cùng, đây có thể là thiệt thòi lớn cho bệnh nhân. Nếu vị trí liên quan bị tổn thương nghiêm trọng, kết quả thẩm mỹ của phục hình sau cùng sẽ kém, thường phải sử dụng sứ màu nướu. Mặc dù vật liệu này có thể được sử dụng hiệu quả, nhưng xét cho cùng đó cũng chỉ là phương án bất đắt dĩ, và rõ ràng đây được coi là kết quả chưa phải là tối ưu đối với implant (Hình 6 và Hình 7). Khi việc sử dụng sứ màu nướu không chính xác, kết quả đôi khi còn kém hơn nữa (Hình 8)

Chi phí 
Chi phí thường là yếu tố chính trong quá trình đưa ra quyết định. Chi phí /lợi ích của mọi quy trình phục hồi phải luôn được cân nhắc, và bác sĩ lâm sàng nên giúp bệnh nhân đưa ra quyết định tốt nhất và hợp lý nhất với tài chính của họ. Nếu tiên lượng răng không thể tồn tại quá 5 năm, thì nên nhổ hơn là thực hiện các phương pháp khác. Khi chi phí đã được thảo luận, các bác sĩ lâm sàng có thể tham khảo sơ đồ thể hiện trong Hình 9 để đưa ra quyết định.

Đường cười và cấu trúc răng còn lại
Nha khoa nên cố gắng phục hồi răng sao cho giống tự nhiên nhất, và đường cười của bệnh nhân vẫn là một trong những yếu tố quan trọng nhất trong quyết định “phục hồi hay thay thế”. Đường cười càng cao và càng lộ nướu thì thách thức cho quá trình điều trị phục hồi càng tăng lên. Kết quả thẩm mỹ ở bệnh nhân có đường cười cao có khả năng gặp vấn đề nhiều hơn so với bệnh nhân có đường cười thấp. Ở BN đường cười thấp, sẽ có sự bù trừ nếu như PH không giống với tự nhiên và có những sai sót nhỏ.

Vì vậy, hai tiêu chí quan trọng nhất phải được cân nhắc khi quyết định phục hồi răng trước hàm trên đã điều trị nội nha là đường cười và số lượng cấu trúc răng còn lại. Đường cười được xem là yếu tố ưu tiên khi đưa ra quyết định. Rõ ràng, răng được bao phủ bởi môi ở vị trí nghỉ thì việc đưa ra quyết định sẽ dễ dàng hơn. Răng càng lộ rõ, tức là BN có đường cười cao, thì yếu tố thẩm mỹ của PH càng được chú trọng và đối với những bệnh nhân có yêu cầu thẩm mỹ cao, ngay cả một lỗi thẩm mỹ cho dù nhỏ nhất cũng có thể gây thất vọng. Nếu BN có đường cười thấp, những lỗi nhỏ có thể được chấp nhận, và trong trường hợp này, quyết định dựa nhiều hơn vào số lượng cấu trúc răng còn lại và số lượng thành răng có sẵn để tạo ra hiệu quả vòng đệm (ferrule) nếu cần sử dụng chốt. Nếu cấu trúc răng còn lại không đủ, các lựa chọn điều trị khác có thể được xem xét, chẳng hạn như làm dài thân răng hoặc chỉnh nha kéo trồi răng, để cải thiện số lượng cấu trúc răng còn lại. Pantaleón và cs đã chỉ ra rằng để đạt được kết quả lâu dài, cấu trúc răng còn lại cần cao ít nhất 4mm. Với đường cười thấp, các vấn đề như dạng thoát của PH không được tối ưu khi kéo trồi răng và phần chân răng lộ ra, có thể dễ chấp nhận hơn khi thực hiện chức năng. Với đường cười thấp, cấu trúc răng còn lại là yếu tố cần quan tâm hàng đầu, và khi có thành răng răng đầy đủ cho việc đóng chốt và tái tạo cùi, thì răng có thể phục hồi. Nếu cấu trúc răng không đủ và các phương án điều trị khác đã nói ở trên, tức là làm dài thân răng, chỉnh nha kéo trồi răng, không khả thi, tác giả đề xuất nên nhổ răng và thay thế bằng implant nha khoa hoặc cầu răng cố định. Cần thực hiện thêm các thủ thuật sau khi nhổ răng để tối ưu hóa vùng mất răng trước khi cấy ghép implant hoặc phục hình cố định cầu răng.
Hình thái mô mềm 
Mặc dù nó không được đưa vào sơ đồ điều trị (Hình 9) vì mục đích đơn giản, hình thái của các mô xung quanh là rất quan trọng. Người ta cho rằng sự thành công lâu dài của phục hình ở cả răng thật và implant trên những BN có mô mềm mỏng khó hơn so với những người có mô mềm dày. Yếu tố này luôn được bác sĩ lâm sàng cân nhắc; tuy nhiên, tác giả tin rằng đường cười quan trọng hơn trong việc quyết định có nên nhổ răng hay không. Mặc dù mô mềm dày dễ đạt được thành công hơn so với mô mềm dạng mỏng, song với bệnh nhân có đường cười cao, (thậm chí có mô mềm dày) cũng không thể đảm bảo chắc chắn kết quả thành công. Với dạng mô mềm dày, răng thường có hình dạng vuông và dạng thoát của PH sau cùng dễ đạt được hơn nhiều so với kiểu hình mỏng và răng tam giác. Với răng dạng tam giác và mô mềm mỏng, tốt hơn, bác sĩ lâm sàng nên nhổ răng và tập trung vào việc chuẩn bị tối ưu vùng cấy ghép.
Các lựa chọn phục hồi
Đối với một bệnh nhân có đường cười thấp và cấu trúc răng còn lại đầy đủ, có thể sử dụng chốt song song bằng kim loại đúc sẵn để tái tạo cùi. Trong một tổng quan tài liệu, Heydecke ghi nhận tỷ lệ thành công với phương pháp này là 93% trong hơn 3 năm. Ngoài ra, cũng có thể sử dụng cùi giả bằng kim loại hoặc zirconia Chốt có ren đã được báo cáo trong tài liệu là có tỷ lệ sống sót thấp và làm tăng các lực tiêu cực lên thành ngà chân răng. Thorsteinsson lưu ý rằng Flexi-posts® đã được chứng minh là làm giảm các ứng suất lực trong các nghiên cứu in vito, nhưng các chốt song song, không ren cho thấy ít gây ra ứng suất lực tiêu cực nhất. Trong khi tỷ lệ sống sót cao hơn đã được báo cáo khi sử dụng các chốt đúc sẵn hoặc cùi giả đúc, thì việc thiết kế chốt và cùi cũng được coi là rất quan trọng. Người ta chứng minh rằng cấu trúc răng còn lại 4 - 5 mm với vòng đệm tốt sẽ giúp đảm bảo thành công lâu dài. Việc duy trì 5 mm gutta percha ở phần chóp của ống tủy cũng được chứng minh là rất quan trọng, cùng với việc tái tạo cùi tốt. Các răng điều trị nội nha được phục hồi đúng cách sẽ có thể tồn tại một thời gian dài. Hình 10 và Hình 11 mô tả một trường hợp trong đó răng số 11 được phục hồi với cùi giả và mão. Răng vẫn tốt sau 24 năm.
Điều quan trọng không kém, ngay cả trong trường hợp bệnh nhân có đường cưới thấp, cấu trúc răng còn lại 4 mm và việc tái tạo cùi đã rất tốt, song nếu mão không đạt được sự khít sát tốt vẫn có thể dẫn đến thất bại.
Khi cấu trúc răng còn lại ít hơn 4 mm, có các lựa chọn phục hồi khác để bác sĩ lâm sàng xem xét. Có thể sử dụng phương pháp chỉnh nha kéo trồi răng và /hoặc làm dài thân răng bằng phương pháp phẫu thuật để tăng số lượng cấu trúc răng còn lại và thiết lập lại khoảng sinh học. Các tài liệu đã chỉ ra rằng việc chỉnh nha kéo trồi răng có hoặc không bổ sung phẫu thuật làm dài thân răng đều có thể dẫn đến phục hồi thành công, cả về mặt thẩm mỹ và chức năng. Tuy nhiên, khi xem xét một trong hai lựa chọn này, cần phải có kiến thức kỹ lưỡng về giải phẫu của răng và giải phẫu chân răng bên dưới phần nướu dính, vì răng bị lộ ra ngoài có thể làm cho dạng thoát bị hẹp hơn so với các răng bên cạnh, do đó tạo ra một thách thức thẩm mỹ lớn hơn nữa.
Khi bác sĩ lâm sàng đã xem xét hết tất cả các lựa chọn PH, mà vẫn không có lựa chọn tối ưu, hoặc BN có đường cười cao và nhu cầu thẩm mỹ cao, thì việc còn lại là nên quyết định nhổ và thay thế bằng implant hoặc cầu răng cố định. Đối với mục đích của bài viết này, tác giả giả định rằng vị trí mất răng sẽ được tối ưu hóa cho nhịp cầu hoặc implant.

KẾT LUẬN
Mặc dù quyết định nhổ một răng trước hàm trên là một quyết định khá khó khăn, nhưng sơ đồ trong Hình 9 được thiết kế để hỗ trợ các bác sĩ đưa ra các quyết định lâm sàng. Những quyết định này cần được đưa ra kịp thời để tăng cơ hội đạt được kết quả thành công. Khi một chiếc răng bị tổn thương, bắt đầu có biểu hiện tiêu xương, biểu hiện là răng bị lung lay, các quyết định phục hồi phải được thực hiện ngay (Fig 12 và Fig 13).
Đường cười là rất quan trọng trong quá trình đưa ra quyết định, và bác sĩ lâm sàng phải thông báo cho bệnh nhân về khả năng xuất hiện ánh đen ở vùng nướu kèm với các lựa chọn điều trị khác nhau. Mặc dù một răng đã điều trị nội nha có thể được phục hồi và tồn tại trong thời gian dài nếu như sử dụng các nguyên tắc PH hợp lý, song đối với những BN đường cười cao, cũng không thể đảm bảo chắc chắn sẽ thành công lâu dài. Khi đó, quyết định nhổ, chuẩn bị vùng cấy ghép tối ưu và đặt implant có thể là lựa chọn tốt hơn. Có lẽ khi DeVan nói rằng sứ mệnh của nha sĩ là “bảo tồn những gì còn lại”, ông không hẳn là chỉ đề cập đến việc cố gắng giữ răng, mà cần đưa ra những lựa chọn sáng suốt có thể bao gồm nhổ răng để bảo tồn phần xương có giá trị để cấy ghép, đặc biệt khi BN có đường cười cao có thể để lộ những khuyết điểm nhỏ của PH. Mặc dù đúng là cấy ghép không phải là răng mà là vật thay thế cho răng, nhưng chúng đã được chứng minh là lựa chọn tốt và thường sừ dụng hơn cho bệnh nhân khi xem xét chi phí, thời gian điều trị và khả năng thành công lâu dài.

https://drive.google.com/file/d/15i6lrMucM1y8VEKXfALQBc1kRJBA5XSD/view?usp=sharing


Để truy cập toàn bộ bài viết, xin vui lòng xem thêm tại đây
Previous Post Next Post